Voleria préner era paraula tà dar supòrt as paraules qu’a dit eth Mgfc.Sindic ; pensi qu’ei un dia important tara nòsta istòria, mès tanben pensi que vau era pena qu’encara, ne que sigue brèument, toti pogam expressar eth sentiment e era reflexion personau e collectiua que mos a hèt arribar enquia ací. Jo voleria hèr, en prumèr lòc, mencion a quauquarren qu’efectiuament eth Sindic a dit, mès que jo voleria remercar, perque me semble fòrça important : pensi qu’es fòrces politiques araneses, es deth govèrn e es dera oposicion, auem sabut estar ara nautada des circonstàncies. I auec un moment ena nòsta istòria, a partir deth moment qu’era Val d’Aran comencèc, des dera amassada deth prumèr Conselh provisionau en Sta. Maria de Cap d’Aran, en Tredòs, a reivindicar era sua singularitat en contèxte catalan e un pretzhèt que non siguec bric facil, passèren dètz longui ans tà que poguéssem auér ua lei que reconeishesse es nòstes institucions e, fonamentaument, er argument que se dèc en aqueri ans des deth govèrn de Catalunya, perque eth qu´auie de hèr aquera lei ère eth govèrn de Catalunya, ère eth desacòrd que i auie en conjunt des fòrces politiques araneses, e per tant, en base ad aqueth desacòrd ath govèrn se li hège impossible plantejar ua lei que poguesse satisfèr ara societat aranesa.
Toti èrem plenament conscients de qu’ua situacion parièra podie auer estat ua trampa tà non arténher aquerò que nosati volíem en aguest Estatut e, per tant, creigui qu’era posicion deth conjunt des fòrces politiques araneses a permetut qu’aguesta posicion per part des fòrces politiques catalanes dauant d’un ahèr com er Estatut non siguesse possible.
Per tant, pensi qu’en aguest sentit l’auem endonviat. Creigui qu’ac auem hèt d’ua forma plenament conscients dera importància der acòrd. Jo è viscut molt d’apròp aguesta situacion e dilhèu molti còps s’a pogut interpretar qu’UA a tirat aigua en vin, e dilhèu eth PRAG, tostemps qu´a dat supòrt as nòstes posicions. Mès era situacion de crispacion politica que viuem, mos met tanben ena situacion de saber, tanben, enquia quin punt, eth tèma dera Val d’Aran a un protagonisme excepcionau en aguest Estatut, ena discussion que i a partir d’ara en conjunt der Estat espanhòu, e enquia quin punt s’utilize era Val d’Aran, damb un cinisme manifèst, tà meter-la d’exemple de com aurie d’estar tractada Catalonha en conjunt der Estat.
Per tant, en aguest sentit pensi qu’era prudéncia que nosati manifestèrem ère absoludament necessària tà arténher aquerò que volíem arténher.
Se guardam es referéncies qu’auem en anterior Estatut de Núria der an 32, que non hège ne ua soleta mencion, maugrat es reivindicacions qu’auien hèt en aqueth moment es bailes aranesi, e dempús er Estatut de Sau, que toti sabetz que hèc ua mecion de tres linhes ara lengua e ua d´addicionau que parlaue dera recuperacion des institucions per miei d’ua lei, e ara vedem eth contengut de çò que i a en Estatut deth 2005, vedem qu’en aguest moment, en Catalunya sonque i a dus territòris que mereishen un tractament singular dauant der Estatut, que son, d´ua part era Val d’Aran e der auta, era ciutat de Barcelona, 4 millions de persones qu´an dus apartats en Estatut. Nosati, se non rebrembi malaments, n’auem dotze mès ua mencion en preambul.
Per tant, jo pensi qu´efectiuament era ambicion d’un país non a d’auer limits, que tostemps se pòt anar mes enlà, mès ei vertat qu’aguest Estatut recuelh coma s’a dit ja era volentat deth conjunt des fòrces politiques qu’èm ací representades. Auem pendent de resòlver eth tèma territoriau, qu’ei vertat que non recuelh era singularitat que nosati reclamàuem, mès tanben ei vertat, e ac podem díder damd totau contundéncia, qu’er Estatut non barre cap de pòrta, ei a díder, non definis coma serà era division territoriau de Catalonha, sabem quini seràn es elements que contormaràn es vegueries, mès non ditz guaires vegueries, ne que seràn, mes enlà dera administracion pròpiament catalana, es vegueries, ne qui serà vegueria e qui non, per tant, ei un debat que se ben non auem pogut arribar a on nosati volíem arribar, non ei un debat barrat en absolut e, en conseqüència, a partir d’ara, quan se concreten es voluntats politiques, poderam préner, cadun de nosati, e demori que tanben des deth consens politic, posicions tà reivindicar aquerò que creiguem oportun tath nòste país.
Jo, en nòm deth nòste grop, voleria hèr ua darrera reflexion que me semble qu´ei fòrça importanta, perque en definitiua tanben de çò que se tractarie en aguest moment ei de saber apréner des vertuts o des bones decisions qu’auem pres en aguest procés, tanben des errors qu’efectiuament se hèm ua analisi detalhada ne traparam.
Pensi que serie important que treiguéssem ua leçon de çò qu’a passat enquia ara, en determinades qüestions ei molt important qu’es fòrces politiques araneses vagen amassa, que siguen capables de trobar consens, de plantejar es causes d’ua manèra unitària més qu’er acòrd vò díder, normaument, ua vertat a miei camin, e per tant en aguest sentit es posicions des grops son respectables e er acòrd vò díder aquerò, trobar-se en un punt centrau, e molti còps aquerò, en aguesta negociacion, a estat complicat.
Per tant, en aguest sentit, era sensibilitat se hè imprescindibla, e jo pensi qu’ara nosati no mos auríem de conformar a on auem arribat, se non qu´auríem d’éster capables de marcar ua linha de trebalh de futur que creigui qu’es ciutadans dera Val d’Aran mos arregrairàn, qu’ei plantejar-mos reaument eth hons d’aguest procès, d’aguesti ans en que ja auem agut ua Institucion, qu’auem viscut ara empara d’ua lei qu’ara auràm de modificar, de començar ua reflexion ath torn de qué signifique eth Conselh Generau d’Aran en contèxte dera societat aranesa. Se podem mielhorar en aguest moment eth foncionament des nòstes institucions, de bèra manèra dar-li sentit a çò qu’auem hèt enquia ara, pensi que çò qu´es ciutadans dera Val d’Aran mos arregraïràn ei que tada eri aguest Conselh Generau d’Aran passe a èster eth Centre reaument dera politica aranesa, a on se discutisquen toti es tèmes qu’afècten ara Val d’Aran, qu’es Conselhèrs e Conselhères que son aué ath torn d’aguesta taula siguen reaument es pòrtaveus des problèmes dera societat aranesa e, qu’ena mesura que pogam sigam capables de dar-les solucion ací.
Creigui qu’aquerò merite ua reflexion que calerie aprigondir, ara ei un bon moment tà crear es camps de debat de besonh tà afrontar aguesta reforma, se consideram que s’an de reformar e, en tot cas, meter-mos coma déuers o coma responsabilitats, objectius de futur, aguest plantejament, perque pensi que serie era manèra de dider-les tanben as ciutadans dera Val d’Aran que çò qu’auem hèt enquia ara a un sentit, qu’ei aguest,qu´er Estatut e eth Conselh son ath sòn servici, e per tant, çò que pretenem ei mielhorar era sua qualitat de vida, era sua vida vidanta en definitiva.
Per tant, qu’eth protagonisme, era responsabilitat, era concepcion deth ciutadan respècte aguesta institucion, respècte ara nòsta idiosincrasia politica age tanben aguest sentit practic e concrèt qu’ei, en definitiva, tà çò qu´a de servir era politica, tà solucionar-les es problèmes de cada dia.
Arren mès, en tot cas voi convidar, pera nòsta part, a encetar aguest debat s´eth grop CDA vò, e per tant meter-mos ara disposicion deth Plen deth Conselh Generau d´Aran tà començar a trebalhar deman madeish se cau.