Planvoludi/des amics e amigues,
Coma dejà sabetz, Unitat d’Aran a encetat ua naua linha de comunicacion damb era nòsta militància a trauès d’aguestes cartes que recebetz periodicament, e qu’auem nomentat: “T’explicam”. En aguesta ocasion voleria demanar era vòsta atencion sus dus ahèrs importants qu’auem viscut aguesti dies en Aran:
En prumèr lòc voi demanar-vos que seguisquetz damb atencion era campanha que jos eth nòm de “Èm Aran! Ne Vegueria. Ne Comarca” Unitat d’Aran a iniciat enes darrères setmanes. Ua campanha que vò méter en clar era situacion juridica deth nòste país respècte ath marc actuau aprovat peth Parlament de Catalonha. Tot e que dejà vos auem hèt arribar quauqui argumentaris, vos descriui brèument era situacion e eth perqué dera nòsta campanha.
Com sabetz, e tot e es protèstes d’Unitat d’Aran, en an 1987 s’apliquèc ara Val d’Aran era Lei d’Organizacion Comarcau de Catalunya, ua Lei que non respectaue era singularitat aranesa. En an 1990, damb era naua Lei d’Aran, non se disposèc de cap article qu’anullèsse era consideracion de “comarca” tath nòste país. Tot e ath contrari, en an 2003 un nau decrèt de Generalitat ratifiquèc aquera consideracion.
Passadi es ans, eth desplegament dera Lei de Vegueries comportèc ua dura batalha damb eth govèrn deth president Montilla tà arténher era exclusion d’Aran deth mapa Vegueriau. Ua exclusion que s’artenhèe gràcies ar acòrd entre eth President Montilla e jo madeish, alavetz Sindic d’Aran.
Aué era naua Lei de Govèrns Locaus de Catalonha, ara en tràmit parlamentari, mos torne a situar ena consideracion de comarca e en mapa vegueriau, pr’amor qu’a suprimit es disposicions dera Lei de Vegueries que mo n’i mantenguien excludits. E ei donc per aguest motiu qu’auem encetat aguesta campanha. Per que, de qué mos servís debàter, com pretén CDA, sus er encaish d’Aran ena improbable independéncia de Catalunya, s’èm incapables de deféner era nòsta singularitat establida en article 11 der Estaut?
En aguest sens, auem presentat, a trauès deth PSC, ua interpellacion en Parlament, e ara que seguirà ua mocion, tà definir aguest encaish d’Aran. Un ecaish que volem sigue votat per tot eth Parlament a on toti es grops politics catalans se posicionen, e qu’a de perméter a Aran èster considerat com “Ens singular e autonòm”.
En dusau lòc voleria manifestar-vos era nòsta preocupacion per coma eth govèrn dera Generalitat, damb era complicitat eth govèrn deth Conselh Generau d’Aran ei tractant era conversion der Institut d’Estudis Aranesi en acadèmia. Eth mau tracte rebut pes seccions d’istòria e de juridica der Institut, qu’aué queden desmantelades e sense cap consideracion. Era manca d’acòrd tara futura academia damb eth CongréèPermanent dera Lengua Occitana, unic estament reconeishut pes regions franceses. E era triga “a dit” d’ua part des naui academics, en tot contradíder er article 3 dera Lei der occitan, aranés en Aran der an 2010, mos semble un autentic despropòsit. Lamentam era complicitat deth Conselh Generau, incapable de reaccionar deuant d’aguesta maniòbra de desmantelament deth capital culturau deth país, atau com era insolvéncia deth Sindic en non defensar es interèssi deth país en un ahèr capdau coma eth dera nòsta lengua pròpria, en qu’eth Conselh Generau non a auut cap tipe de capacitat de decision.
Demori ara tua disposicion tà quinsevolh aclariment o consulta sus aguesti ahèrs, en tot demanar-te que mos ajudes a difóner tota aguesta informacion, en tot collaborar en hèr a créisher era consciéncia collectiva sus eth nòste futur.